Zleceniodawca: Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie
Stanowisko archeologiczne w miejscowości Sadłowo, gm. Rypin, woj. kujawsko – pomorskie (na obszarze AZP 38–52: nr stanowiska na obszarze 9, nr stanowiska w miejscowości 5) zlokalizowane jest około 600 m na południowy zachód od zabudowań wsi, po południowej stronie szosy Sadłowo-Rypin na terenie, który przylega bezpośrednio do południowej części cmentarza katolickiego.
Historia odkrycia tego stanowiska archeologicznego zaczęła się już w 1927 roku, gdy podczas prac związanych z budową kolejki wąskotorowej przypadkowo natrafiono na cenne zabytki z okresu rzymskiego. Artefakty tam znalezione (m.in. misę terra sigillata i naczynie szklane) zebrał nadzorujący pracami inżynier Jerzy Chmielewski. Wiadomo, że cześć z nich trafiła do ówczesnych właścicieli pałacu w Sadłowie Państwa Kretkowskich. Inne zabytki otrzymane od J. Chmielewskiego w przeddzień Wigilii Bożego Narodzenia w 1927 roku Fryderyk Karls, nauczyciel szkoły powszechnej w Rypinie przesłał do Muzeum w Płocku, do rąk Pani Haliny Rutskiej, zaś „wazę bardzo ładną greckiej roboty z rysunkiem wyobrażającym polowanie z onyxu czerwonego zabrał….do Warszawy”. Mijały lata, zabytki w zdecydowanej większości zaginęły, to w wyniku działań II wojny światowej, to innych perypetii, zanikała też pamięć o odkryciu w Sadłowie.
Zwieńczona sukcesem weryfikacja terenowa archiwalnego stanowiska w Sadłowie, w roku 2011, w ramach realizowanego przedsięwzięcia naukowego, przez Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej pt. Badania archeologiczno – weryfikacyjne osadnictwa kultury wielbarskiej na ziemi dobrzyńskiej (Etap I-powiat rypiński) sprawiła, że zapomniany starożytny cmentarz stał się obiektem pierwszych stacjonarnych badań wykopaliskowych (lata 2012-2013). Uzupełnieniem prac archeologicznych tej nekropolii były zrealizowane w 2018 roku badania metodami nieinwazyjnymi. Z punktu widzenia ochrony dziedzictwa kulturowego, dalsze działania, w tym badania najlepiej o charakterze nieinwazyjnym, a przede wszystkim wpisanie stanowiska numer 5 w Sadłowie do rejestru są niezbędne. Obszar ten znajduję się na dawnej żwirowni, jest dodatkowo intensywnie użytkowany rolniczo, a w jego najbliższej okolicy znajduję się czynny cmentarz, którego kubatura może uleć powiększeniu.
Cmentarz kultury wielbarskiej w Sadłowie jest na ziemi dobrzyńskiej najlepiej rozpoznanym i najbardziej różnorodnym pod względem występujących form grobów, jak i wyposażenia. Jest przy tym stanowiskiem bogatym – odzwierciedlającym zróżnicowaną społeczność, która miała znaczny udział w wymianie dóbr i idei w pasie dystrybucji bursztynu – tzw. bursztynowego szlaku. Na stanowisku tym oprócz grobów z II – III w. n.e. zarejestrowano, także ślady osadnictwa z epoki kamienia oraz późnego średniowiecza.
Autor: Jadwiga Lewandowska
